جایزه معماری آقاخان

جایزه معماری آقاخان هر سه سال یکبار به پروژه‌هایی اعطا می‌شود که استانداردهای جدیدی را در زمینه معماری، شیوه‌های برنامه‌ریزی، حفاظت از تاریخ و معماری منظر تعیین کنند. این جایزه به دنبال شناسایی و تشویق مفاهیم ساختمانی است که با موفقیت به نیازها و آرزوهای جوامع در سراسر جهان که مسلمانان در آن حضور چشمگیری دارند، پاسخ می‌دهد.

این جایزه از همان ابتدا نه‌تنها برای ارج‌ نهادن به دستاوردهای استثنایی، بلکه برای طرح سؤالات اساسی طراحی شد. برای مثال، معماری اسلامی چگونه می‌تواند ارزش‌های تداوم فرهنگی را به طور کامل‌تر بپذیرد و درعین‌حال به نیازها و آرمان‌های جوامعی که به‌سرعت در حال تغییر هستند نیز توجه کند؟

چگونه می‌توانیم تنوع تجربیات انسانی و تفاوت‌های موجود در محیط‌های محلی را با پاسخ‌گویی بیشتری منعکس کنیم؟ چگونه می‌توانیم به سنت‌های موروثی احترام بگذاریم و درعین‌حال درگیر سردرگمی‌های اجتماعی جدید و امکانات فناوری جدید باشیم؟

با مجله تالی همراه باشید تا با هم به بررسی جایزه معماری آقاخان و پروژه‌های برتر ایرانی در این مسابقه بپردازیم.

جایزه معماری آقاخان

این جایزه توسط یک کمیته راهبری به ریاست اعلیحضرت آقاخان اداره می‌شود. در هر چرخه کمیته جدیدی برای تعیین معیارهای واجد شرایط بودن برای ارسال پروژه‌ها، ارائه جهت موضوعی در پاسخ به اولویت‌ها و مسائل در حال ظهور، و توسعه برنامه‌هایی برای آینده جایزه تشکیل می‌شود.

کمیته راهبری مسئول انتخاب و انتصاب هیئت داوران کارشناسی ارشد برای هر دوره جوایز، و برنامه جایزه سمینارها، سخنرانی‌ها، نمایشگاه‌ها و انتشارات بین‌المللی است. صندوق جایزه فعلی مجموعاً 1,000,000 دلار آمریکا است و به پروژه‌هایی که توسط هیئت داوران ارشد مستقل انتخاب می‌شوند ارائه می‌شود. مستندات مربوط به بیش از 8000 پروژه ساختمانی در سراسر جهان گردآوری شده است و تا به امروز، هیئت داوران ارشد 122 پروژه را برای دریافت جایزه معماری آقاخان انتخاب کرده‌اند.

فرایند انتخاب بر معماری تأکید دارد که نه‌ تنها نیازهای فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی مردم را تأمین می‌کند، بلکه انتظارات فرهنگی آنها را نیز تحریک می‌کند و به آنها پاسخ می‌دهد. توجه ویژه به طرح‌های ساختمانی است که از منابع محلی و فناوری مناسب به روش‌های نوآورانه استفاده می‌کنند، و به پروژه‌هایی که احتمالاً الهام‌بخش تلاش‌های مشابه در جاهای دیگر هستند.

شبکه توسعه آقاخان چیست؟

کریم آقاخان موسس شبکه توسعه آقاخان (AKDN- The Aga Khan Development Network) است که آن را در سال 1977 به منظور بهبود کیفیت زندگی افراد مستمند تاسیس کرده است. این شبکه بزرگ، بیش از 200 موسسه و بنیاد در زمینه‌های مختلف دارد و در بخش‌های گسترده‌ای همچون آموزش، بهداشت، معماری، موسیقی، فرهنگ، اقتصاد و محیط زیست فعالیت می‌کنند.

آقاخان درتلاش است تا با حمایت از پروژه‌هایی که در راستای کمک به زندگی انسان‌ها هستند، به جوامع و افراد کمک کند تا به خود متکی شوند.

جایزه معماری آقاخان به چه ارزش‌هایی توجه دارد؟

یکی از موارد مهم در ارتباط با رفاه آدمی، بحث ساختمان، آبادانی و عمران است. به این منظور جایزه معماری آقاخان، استانداردهای جدیدی را که در زمینه معماری، شیوه‌های برنامه ریزی، حفاظت از تاریخ و معماری منظر تعیین می‎شوند، قدر می‌داند. آن‌ها به دنبال شناسایی و تشویق ایده‌ها و مفاهیم ساختمانی هستند که با موفقیت به نیازها و خواسته‌های جوامع در سراسر جهان، به ویژه آن‌هایی که مسلمانان در آن حضور چشمگیری دارند، پاسخ می‌دهند.

کدام پروژه‌های ایرانی برنده جایزه معماری آقاخان شده‌اند؟

معماران ایرانی از همان اولین سال برگزاری این مسابقه، خوش درخشیدند و هر دوره توانستند پروژه‌هایی در خدمت مردم بسازند و در کنار آن جوایز نفیسی را نصیب خود کنند. لیست پروژه‌های برنده ایرانی را می‌توانید در جدول زیر ببینید و در ادامه تحلیل آخرین آثار برگزیده ایرانی در این رویداد را بخوانید.

1	باغ فردوسی	تهران	1978
2	منطقه تاریخی درب کوچک	اصفهان	1983
3	دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی	بندرعباس	1983
4	شهر جدید شوشتر	شوشتر	1986
5	مجموعه مسجد شاه یا مسجد امام	اصفهان	1986
6	مسجد گوهرشاد	مشهد	1986
7	بازار وکیل	شیراز	1989
8	مدرسه چهارباغ	اصفهان	1992
9	مسجد نصیرالملک	شیراز	1995
10	مجموعه امیرچخماق	یزد	1998
11	مسجد و مدرسه ملک	کرمان	2001
12	مسجد و مدرسه میرعماد	قم	2004
13	خانه میرزا کوچک خان	رشت	2007
14	خانه میرزا ابراهیم	تبریز	2010
15	خانه میرزا حسین	اردبیل	2013
16	خانه میرزا علی اکبر	کاشان	2016
17	پروژه مسکونی خانه آبان	اصفهان	2022
18	موزه و مرکز فرهنگی هنر معاصر آرگو	تهران	2022
19	مدرسه جدال	چابهار	2022

بررسی آخرین برگزیدگان ایرانی جایزه معماری آقاخان

پروژه مسکونی خانه آبان

این پروژه مدرن و در عین حال بومی، توسط گروه طراحی فضا-رویداد-شهر به رهبری مینا معین الدینی و محمد عرب در شهر اصفهان طراحی و اجرا شده است. مساحت زیربنای این خانه 450 مترمربع است و اجرای آن در سال 1397 به اتمام رسیده و توانسته رتبه اول بخش مسکونی تک واحدی جایزه معماری آقاخان2022 را از آن خود کند.

پروژه مسکونی خانه آبان با الهام از بافت تاریخی و معماری اصفهان طراحی شده و از آجر به عنوان ماده اصلی ساختمان استفاده کرده است و با توجه به نیازها و علاقه‌های ساکنان، فضایی پویا، متنوع و خلاق ایجاد کرده است.

استفاده از متریال‌های محلی و ارزان با حفظ کیفیت و زیبایی، احترام به میراث معماری اصفهان، ایجاد حیاط مرکزی و اتاق‌های مختلف برای زندگی و استراحت خانواده و پایداری و کارآمدی خانه از نقاط قوت این پروژه بوده است.

موزه و مرکز فرهنگی هنری معاصر آرگو

آرگو که زمانی یک کارخانه تولید آبجو در تهران بوده، توسط دفتر معماری احمدرضا شریکر طراحی و اجرا شده است. این پروژه به منظور بهسازی و حفاظت از کارخانه آرگو صورت گرفته و توانسته یکی از برندگان جایزه معماری آقاخان در سال ۲۰۲۲ میلادی باشد.

این موزه و مرکز فرهنگی هنری دارای شش فضای گالری، کتابخانه، محل اقامت هنرمندان، فضاهای رویداد، فروشگاه هنری و همچنین کافه و رستوران است.

از دلایل انتخاب شدن این پروژه می‌توان به بهینه سازی و تغییر کاربری مفید، مرقون به صرفه بودن مصالح استفاده شده، ایجاد فضاهای مختلف برای نمایش، گفتگو، فیلم و هنر و پایداری آن اشاره کرد.

مدرسه جدال

سومین پروژه ایرانی که در جایزه معماری آقاخان 2022 درخشید، مدرسه جدال است. این مدرسه مدرن و در عین حال بومی در روستای سیدبار چابهار در بلوچستان توسط آرش علی آبادی و همکاران اجرا شده است.

این مدرسه ابتدایی پویا و فعال به مساحت 480 مترمربع علاوه بر عملکرد آموزشی، محیطی مناسب و آزاد برای فعالیت و بازی دانش‌آموزان است. در طراحی آن توجه ویژه‌ای به محیط و سبک زندگی افراد آن منطقه شده است و توانسته به سادگی به نیازهای افراد پاسخ دهد و طرحی پایدار و فرهنگی را عرضه کند. مدرسه جدال کیفیت و زیبایی را درکنار هم دارد و با ایجاد فضاهای مختلف برای آموزش، بازی، کتابخانه و سالن چند منظوره، یک مرکز اجتماعی و آموزشی متفاوت فراهم کرده است.

امید است شاهد درخشش و خدمت بیشتر پروژه‌های عمرانی و معماری پایدار، برای مردم عزیز ایران باشیم. برای خواندن مطالب بیشتر مجله تالی را دنبال کنید.