در سراسر جهان آثاری وجود دارد که فراتر از یک ساختمان معمولی هستند. این ساختمان‌ها نشان‌دهنده‌ی درجه‌ای از خلاقیت هستند که چه شما به معماری علاقه داشته باشید و چه نداشته باشید به تحسین وا می‌دارد. این آثار نمایان‌کننده‌ی روح معماری هستند که آن را طراحی کرده است.
یکی از معماران برجسته‌ای که روح خود را به طراحی‌های خلاقانه‌اش پیوند زده است، زاحا حدید است. در این نوشتار به معرفی این معمار برجسته‌ی عراقی- بریتانیانی می‌پردازیم.
زاها حدید
زاها حدید، به طور کامل Dame Zaha Hadid، (متولد 31 اکتبر 1950، بغداد، عراق – درگذشته 31 مارس 2016، میامی، فلوریدا، ایالات متحده)، معمار بریتانیایی عراقی‌الاصل که به دلیل طراحی های ساختارشکن رادیکال خود شهرت دارد. او اولین زنی بود که جایزه معماری پریتزکر را در سال 2004 دریافت کرد.
تولد زاها حدید
زاها حدید در 31 اکتبر 1950 در بغداد، عراق، در خانواده‌ای از طبقه بالای عراق به دنیا آمد. پدرش، محمد الحاج حسین حدید، یک صنعتگر ثروتمند اهل موصل بود. او در سال 1932 گروه لیبرال چپ الاهالی که یک سازمان سیاسی مهم در دهه های 1930 و 1940 بود را تأسیس کرد.
محمد حدید یکی از بنیانگذاران حزب دموکرات ملی در عراق بود و پس از سرنگونی پادشاه پس از کودتای 1958 عراق برای دولت ژنرال عبدالکریم قاسم، وزیر دارایی بود. مادرش، وجیها السابونجی، هنرمندی اهل موصل بود. برادرش نیز فولث حدید نویسنده، حسابدار و متخصص در امور عرب بود.
حدید یک بار در مصاحبه‌ای به این موضوع اشاره کرد که چگونه سفرهای اوایل کودکی به شهرهای باستانی سومری در جنوب عراق باعث علاقه او به معماری شده است. در دهه 1960 حدید در مدارس شبانه روزی در انگلستان و سوئیس تحصیل کرد.
حدید در سراسر زندگی خود مجرد ماند و صاحب فرزند نشد.
اوایل زندگی و حرفه زاها
تحصیلات زاحا حدید با رشته‌ی ریاضی شروع شد. در دانشگاه آمریکایی بیروت لیسانس خود را در این رشته دریافت کرد. بعد از آن در سال 1972 برای ادامه‌ی تحصیل خود به لندن رفت و در انجمن معماری تحصیلات خود را ادامه داد. در زمان تحصیل زاحا دانشجوی برجسته‌ای بود که توجه اساتید را به خود جلب می‌کرد و اساتید حدید، متفق‌القول معتقد بودند که آینده‌ی درخشانی پیش روی اوست.
زاحا توانست به راحتی استعداد خود را به اساتید برجسته‌ی معماری ثابت کند و این موضوع نقش مهمی در شکل‌گیری آینده‌ی حرفه‌ای او داشت.
سفر به لندن برای زاحا حدید فرصت مناسبی بود تا با معماران برجسته‌ای همچون الیا زنگلیس و رم کولهاس آشنا شود. همکاری این سه تن با شراکت در دفتر معماری شهری شروع شد.
در نهایت همکاری زاحا حدید با معماران مطرح باعث کسب تجربه‌ی خوبی برای او شد و توانست شرکت خود را در سال 1979 تاسیس کند. او شرکت خود را Zaha Hadid Architects (ZHA) نامید.
در سال 1983 حدید با در مسابقه The Peak شرکت کرد و برنده‌ی این مسابقه شد. دستیابی به مقام اول در این مسابقه برای او آغاز مسیر کسب شهرت در سطح بین‌المللی بود. طرحی که حدید ارائه کرد طرحی برای یک آسمان خراش افقی بود. البته طرح‌هایی که زاحا حدید در ابتدای مسیر کاری خود ارائه می‌کرد به دلیل خاص بودن بیش از سوی دیگران بدون قابلیت اجرایی شناخته می‌شدند و در نهایت هم ساخته نشدند.
شروع طرح‌های متعلق به زاحا حدید که توانستند به اجرا برسند به سال 1991 برمی‌گردد. تا این سال زاحا حدید توانست طراحی‌هایی را انجام دهد که با واقعیت مطابقت بیشتری داشتند و در نهایت از سوی بقیه برای اجرا شدن بیشتر پذیرفته می‌شدند.
زاحا حدید و برج میلاد
برای اجرای فاز دوم برج میلاد در تهران مسابقه‌ای برگزار شد. ابتدا در آن مسابقه طرح ارسالی از سوی حدید به عنوان طرح برتر و برنده انتخاب شد. اما بعدتر ایراداتی به طرح او وارد شد و در نهایت طرح او برای اجرا کنار گذاشته شد.
حدید و تدریس در دانشگاه
حدید در کنار تاسیس شرکت خود، در دانشگاه‌های متعدد و مطرحی تدرس هم کرد. از جمله این دانشگاه‌ها می‌توان به هاروارد، کمبریج، شیکاگو، هامبورگ، ایلی نوی و کلمبیا اشاره کرد. او همچنین استاد جایی که خود درس خوانده یعنی انجمن معماری لندن نیز بوده است.
پروژه‌های زاحا حدید
زاحا حدید پروژه‌های متعددی را در سرتاسر جهان طراحی و اجرا کرده است. از جمله معروف‌ترین پروژه‌های او می‌توان به این موارد اشاره کرد:
ایستگاه آتش‌نشانی ویترا
از این پروژه به عنوان یکی از اولین پروژه‌های رسمی حدید یاد می‌شود. کارفرمای پروژه ایستگاه آتش‌نشانی رالف فلبام بود. البته در نهایت به خاطر تغییر قوانین مربوط به آتش نشانی در آلمان این ساختمان تبدیل به نمایشگاه شد.
موزه‌ی هنرهای معاصر سین سیناتی
این پروژه توانست اسم زاحا حدید را به عنوان اولین طراح زن موزه در آمریکا ثبت کند. برای ساخت موزه‌ی هنرهای معاصر سین سیناتی رقابتی برگزار شد که در آن معماران حرفه‌ای همچون خود استاد زاحا یعنی رم کولهاس هم حضور داشتند و درنهایت زاحا برنده‌ی این مسابقه شد.
ساختمان مدیریتی بی ام وی
یکی دیگر از معروف‌ترین طرح‌های زاحا حدید، به طرح ساختمان مرکزی کمپانی بی ام و برمی‌گردد.
از دیگر پروژه‌های مشهور زاحا حدید می‌توان به موزه ساحلی گلاسکو، سالن اپرای گوانگژو، موزه ملی هنرهای قرن 21، پل شیخ زاید و موارد دیگر در سرتاسر جهان اشاره کرد.
مرگ زاحا حدید
زاحا حدید که به عنوان اولین زن برنده‌ی مدال طلای موسسه سلطنتی بریتانیا شناخته می‌شود و همچنین به او عناوینی همچون ملکه معماری نیز داده‌اند، در سال 2016 براثر حمله‌ی قلبی و در سن 65 سالگی درگذشت.
