چرا فرشید موسوی یکی از معماران برجسته در سطح بین الملل است؟ در این مقاله از مجله تالی پارک، قصد داریم با بررسی و تحلیل آثار و مفاهیم طراحی فرشید موسوی، یکی از معماران معروف و موفق ایرانی تبار، به شما نشان دهیم که چرا او یکی از معماران برجسته ایرانی در جهان است و چه خط فکری را دنبال می‌کند.
تحصیلات فرشید موسوی
این معمار ایرانی با طراحی پروژه‌های بین المللی و نوآورانه در سطح جهانی شهرت یافته است. او بنیان گذار و مدیر دفتر معماری فرشید موسوی (FMA) و استاد تحصیلات تکمیلی دانشکده طراحی دانشگاه هاروارد است. وی در سال ۱۳۴۴ در شیراز متولد شد و در 14 سالگی به انگلستان مهاجرت کرد.
در دانشگاه‌های مختلف انگلستان و آمریکا در رشته معماری مشغول تحصیل شد. در ابتدا معماری را در دانشگاه داندی (Dundee) اسکاتلند و سپس در دانشگاه لندن در شهر لندن تحصیل کرد. سپس برای تحصیلات تکمیلی (Post Graduate) به دانشگاه هاروارد (Harvard University) در بوستون آمریکا رفت. همچنین با معماران مشهوری مانند رنزو پیانو، زاها حدید و رم کولهاس همکاری داشت.
دفاتر معماری و افتخارات موسوی
فرشید موسوی در سال ۱۹۹۵ با همسرش الخاندرو زائراپولو شرکت معماری (FOA) را تاسیس کرد. این شرکت با برنده شدن در مسابقه طراحی ترمینال مسافربری بین المللی اوسانباشی در یوکوهاما ژاپن به شهرت رسید. موسوی پروژه‌های دیگری را در شرکت FOA نیز طراحی کرد که از جمله آنها می‌توان به موزه هنرهای مدرن کلیولند در آمریکا، فروشگاه ویکتوریا بکام در لندن، مجتمع مسکونی کارابانچل در مادرید و مرکز جدید کمیته بینالمللی المپیک در لوزان اشاره کرد.
موسوی در سال ۲۰۱۱ پس از جدایی از همسرش، دفتر معماری فرشید موسوی (FMA) را راه اندازی کرد. این دفتر با رویکردی تحقیق محور و خلاقانه به معماری، پروژه‌های متنوع و متفاوتی را در سراسر جهان طراحی کرده‌است. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به مجتمع‌های مسکونی در منطقه مونپلیه و ناحیه لا دفنس در پاریس، برج اداری در لندن، موزه و مرکز آموزشی موزه پلی تکنیک و دانشگاه لومونوسوف دولتی مسکو در مسکو و مرکز فرهنگی اسلامی در بوردو اشاره کرد.
او همچنین یکی از داوران جایزه معماری آقاخان است و در دانشگاه‌های مختلف جهان به تدریس معماری می‌پردازد. وی در سال ۲۰۱۵ به عنوان یکی از اعضای آکادمی سلطنتی هنر انتخاب شد و در سال ۲۰۱۷ مدال رویال گلد مدال را دریافت کرد.
4 روش اصلی طراحی موسوی
او در کتاب‌های خود، به ویژه کتاب «کارکرد سبک»، که سومین کتاب از سری کتاب‌هایی درباره «فرم و زیبایی» است، مبانی اصلی معماری را بازتعریف و روش‌های طراحی خود را معرفی کرده است. می‌توان چهار روش اصلی طراحی موسوی را به شرح زیر خلاصه کرد:
اصل اول: کارکرد سبک، کارکرد فرم نیست.
او معتقد است که سبک یک مفهوم مستقل از فرم است که بر اساس تفاوت‌های زمانی، مکانی، اجتماعی و فرهنگی شکل می‌گیرد. او می‌گوید که سبک یک روش برای ایجاد تغییر در زندگی روزمره انسانهاست و باید با توجه به نیازها و عملکردهای مختلف کاربران ساختمان تعیین شود.
وی در این روش، از تحلیل دقیق و تجربی از رفتارها و عادات کاربران استفاده می‌کند و ساختمان را بر اساس این عوامل طراحی می‌کند. موسوی سعی می‌کند که فرم ساختمان را از پیش تعیین نکند، بلکه آن را از روی کارکرد سبک استخراج کند. همچنین معتقد است که این روش باعث می‌شود که ساختمان‌ها با توجه به شرایط محلی و زمانی، تنوع و تطابق پیدا کنند و به آنها واکنش نشان دهند.
طراحی مجتمع مسکونی کارابانچل در مادرید، مثالی از این روش است که با توجه به نیازهای اجتماعی و فرهنگی ساکنان، فضاهای مشترک و خصوصی را به صورت متنوع و متفاوت ارائه کرده است. این پروژه شامل ۱۵۶ واحد مسکونی است که در ۱۱ بلوک متفاوت قرار دارند. هر بلوک دارای یک سبک معماری خاص است که بر اساس تفاوت‌های زندگی ساکنان آن شکل گرفته است. برای مثال، بلوک هایی که برای خانواده‌هایی با جمعیت بیشتر طراحی شده‌اند، دارای فضاهای باز و گسترده‌ای هستند که امکان ارتباط و تعامل را فراهم می‌کنند. همچنین بلوک‌هایی که برای زوج‌های جوان طراحی شده‌اند، دارای فضاهای بسته و کوچکتری هستند که امکان حریم و امنیت را فراهم می‌کنند.
اصل دوم: سبک یک مفهوم متغیر است.
بر این اساس، سبک نمی‌تواند یک مفهوم ثابت و دائمی باشد که برای همه ساختمان‌ها و همه زمان‌ها قابل اعمال باشد. سبک باید با توجه به شرایط محیطی، تاریخی، اقتصادی و سیاسی تغییر کند و به آنها واکنش نشان دهد.
او در این روش، سبک‌های مختلف را بازخوانی و بازسازی می‌کند. وی سعی می‌کند که سبک‌های موجود را تکرار نکند، بلکه آنها را با توجه به زمان و مکان حاضر، تغییر دهد. این روش باعث می‌شود که ساختمان‌ها با توجه به تحولات جهانی، نوآوری و انعطاف پذیری پیدا کنند و به آنها واکنش نشان دهند.
مثال این اصل، طراحی ترمینال مسافربری بین المللی اوسانباشی در یوکوهاما است که با الهام از امواج دریا و فرهنگ بندری ژاپنی، یک فضای پویا و چندکاره را ایجاد کرده است. این پروژه نتیجه یک مسابقه بین المللی طراحی در سال ۱۹۹۵ بود که موسوی و همسرش الخاندرو زائراپولو برنده آن شدند. این پروژه یکی از نمونه‌های برجسته معماری معاصر است که با استفاده از یک سبک متغیر و متناسب با محیط، یک فرم متحرک و متنوع را ارائه کرده است.
اصل سوم: سبک یک مفهوم چندگانه است.
او معتقد است که سبک نمی‌تواند یک مفهوم یکتا و مشخص باشد که برای همه ساختمان‌ها و همه کاربران یکسان باشد، بلکه سبک باید با توجه به تنوع و تفاوت‌های افراد، گروه‌ها، فرهنگ‌ها و جوامع شکل گیرد و به آنها احترام بگذارد.
در این روش، از تعامل و تأثیر متقابل بین سبک‌ها استفاده می‌شود و سبک‌های مختلف را ترکیب و تقابل می‌دهد. وی سعی می‌کند که سبک‌ها را به صورت مستقل و جدا از هم در نظر نگیرد، بلکه آنها را به صورت یک شبکه پیچیده و پویا در نظر بگیرد. این روش باعث می‌شود که ساختمان‌ها با توجه به انواع و ابعاد مخاطبان، هویت و تمایز پیدا کنند و به آنها واکنش نشان دهند.
موزه و مرکز آموزشی موزه پلی تکنیک و دانشگاه لومونوسوف دولتی مسکو در مسکو، بر همین اصل طراحی شده اند. این پروژه شامل دو بخش اصلی است که هر کدام دارای یک سبک معماری متفاوت هستند. بخش اول، موزه پلی تکنیک، یک ساختمان تاریخی و کلاسیک است که با الهام از سبک نئوکلاسیسیسم و سبک روسی، یک فرم مجلل و متقارن را ارائه می‌دهد. بخش دوم، مرکز آموزشی، یک ساختمان مدرن و مینیمالیستی است که با الهام از سبک مدرنیسم و سبک اسکاندیناوی، یک فرم ساده و غیرمتقارن را ارائه می‌دهد. این دو بخش با یک پل شیشه‌ای به هم متصل هستند که نشان دهنده تعامل و تأثیر متقابل بین سبک‌ها است.
اصل چهارم: سبک یک مفهوم تحقیق محور است.
این اصل بیان می‌کند که سبک نمی‌تواند یک مفهوم از پیش تعیین شده و از بالا به پایین باشد که برای همه ساختمان‌ها و همه زمان‌ها قابل اجرا باشد، بلکه سبک باید با توجه به تحقیق و تجربه در مورد مسائل و مشکلات معماری شکل گیرد و به آنها پاسخ دهد.
وی در این اصل، از روش‌های علمی و آزمایشی برای بررسی و ارزیابی سبک‌ها استفاده می‌کند و سبک‌ها را با استفاده از داده‌ها و شواهد طراحی می‌کند. او سعی می‌کند که سبک‌ها را به صورت تصادفی و احتمالی در نظر نگیرد، بلکه آنها را به صورت منطقی و قابل اندازه گیری در نظر بگیرد. موسوی معتقد است که این روش باعث می‌شود ساختمان‌ها با توجه به معیارها و مقایسه‌های معماری، کیفیت و کارایی پیدا کنند و به آنها واکنش نشان دهند.
طراحی برج اداری در لندن که با توجه به مسائل و مشکلات محیطی و اقتصادی شهر، یک فضای کارآمد و پایدار را ایجاد کرده است، مثالی از این اصل است. این پروژه یک برج ۱۶ طبقه‌ای است که با استفاده از یک سیستم نوآورانه تهویه مطبوع، مصرف انرژی را کاهش داده و کیفیت هوا را افزایش داده است.
این سیستم از یک سری شیارهای عمودی استفاده می‌کند که هوای تازه را از بیرون به داخل ساختمان وارد و هوای کثیف را از داخل به بیرون خارج می‌کند. این شیارها همچنین باعث می‌شوند که نور طبیعی به داخل ساختمان نفوذ کند و روشنایی را افزایش دهند. این پروژه با استفاده از داده‌ها و شواهد نشان داده است که می‌تواند مصرف انرژی را تا ۴۰ درصد کاهش و کیفیت هوا را تا ۳۰ درصد افزایش دهد.
مجله تالی پارک با بررسی اصول 4 گانه طراحیهای فرشید موسوی و ارائه مثال‌هایی از پروژه‌های ایشان، سعی داشته شما را با آثار و اندیشه‌های این معمار افتخارآفرین آشنا کند.
