تصور کنید که می‌خواهید به طبقه‌ی دهم یک ساختمان بروید. اولین سوالی که به ذهنتان می‌رسد این است که آسانسور کجاست؟ حالا فکر کنید که آسانسور خراب باشد؟ چه قدر سخت خواهد بود که بخواهید از پله‌ها بالا بروید؟ آسانسور دقیقا یکی از ابداعات بشر است کمک بسیاری به آسایش افراد می‌کند.
ما تا اینجای کار راجع به مراحل مختلف ساخت یک ساختمان و نصب تجهیزات مختلف آن همچون تجهیزات برقی و مکانیکی صحبت کرده‌ایم. الان نوبتی هم باشد، نوبت آسانسور است!
آسانسور
قبل از آنکه به سراغ اصول نصب و راه‌اندازی آسانسور، سرویس آسانسور، تعمیر آن و نکات مهم بپردازیم، می‌خواهیم شما را به دل تاریخ ببریم. آسانسور از کجا شکل گرفت؟
شاید برخی فکر کنند که قدمت آسانسور (به انگلیسی: elevator) یا بالابر به انقلاب صنعتی برمی‌گردد اما واقعیت چیز دیگری است. برای پیدا کردن قدمت آن باید به خیلی عقب‌تر برگردیم. یعنی به زمان تمدن‌های باستان. در تمدن‌های کهن مثل مصر باستان، یونان و ایران که ساختمان‌هایی عظیم ساخته شده‌اند، نمی‌شد بدون استفاده از آسانسور به راحتی رفت و آمد کرد.
البته آسانسور به شکل امروزی وجود نداشت. بلکه از سیستم‌های مختلفی برای بالا بردن افراد استفاده می‌کردند که به بالابر هم شهرت داشتند اما ایده‌ی اولیهی آسانسور به شکل امروزی در آن دوران شکل گرفته است. برخی از منابع تاریخی معتقد هستند که یکی از اختراعات دانشمند و ریاضی دان یونان باستان به نام ارشمیدوس یعنی پیچ ارشمیدوس، منبع الهامی برای ساخت آسانسورهای امروزی بوده است.
علاوه بر تمدن یونان، در مصر باستان نیز شواهدی مبنی بر استفاده از دستگاه‌هایی برای بالا بردن افراد و وسایل وجود دارد. اساس این تجهیزات بر استفاده از طناب و قرقره متکی است.
اما اولین وسیله‌ای که به طور اختصاصی برای جابه جایی انسان ساخته شد، متعلق به زمان لویی شانزدهم و سال 1745 است. بعد از این زمان و پس از انقلاب صنعتی و در قرن 19ام که استفاده از نیروی بخار رواج پیدا کرد، در انگلستان دو تن به اسم برتون و هامر وسیله‌ای به نام اتاق صعود ابداع کردند. این وسیله با نیروی بخار کار می‌کرد و افراد را در ارتفاعی بالا می‌برد و آن‌ها می‌توانستند شهر را از بالا ببینند. مشکل استفاده از آسانسور با نیروی بخار، نداشتن امنیت و بالا بودن امکان سقوط بود.
نبود امنیت در آسانسورهایی که با نیروی بخار کار می‌کردند، منجر به اختراع آسانسور هیدرولیکی توسط ویلیام آرمسترانگ شد. اما باز هم خیلی‌ها از آسانسور می‌ترسیدند. زمانی آسانسور توانست به پذیرش همگانی برسد که آسانسور آلیشا اوتیس ساخته شد.
امنیت این آسانسور به علت وجود ترمز ایمنی نسبت به آسانسورهای قبلی بیشتر بود. با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی و امکانات کم کم آسانسورهای امروزی ساخته شدند. امروزه استفاده از آسانسور قدری گسترش پیدا کرده است که کمتر کسی می‌تواند ساختمانی را بدون آسانسور تصور کند.
مراحل نصب آسانسور
قبل از شروع هرکاری به خصوص در ساخت و ساز باید نقشه‌ی آن کشیده شود. برای نصب آسانسور نیز ابتدایی‌ترین کاری که باید انجام شود، مشخص کردن محل آن روی نقشه است. باید یک محل مناسب برای نصب آسانسور روی نقشه مشخص شود.
- چاه آسانسور
آسانسور و تجهیزات آن در یک تونل عمودی عمیق به اسم چاه آسانسور قرار می‌گیرند. عمق این تونل به پی ساختمان می‌رسد. قسمتی هم به اسم چاه آسانسور وجود دارد که برخی به اشتباه دو اصطلاح چاه آسانسور و چاهک آسانسور را به جای هم به کار می‌برند.
چاهک آسانسور به عنوان بخشی از چاه آسانسور است که وسعت آن ازپایین‌ترین محلی که آسانسور توقف می‌کند (یعنی کف آن) و تا کف چاه است.
- آهنکشی
آسانسور بر روی ستون‌هایی به عنوان پایه قرار داده می‌شود. این ستون‌ها در چاه آسانسور نصب می‌شوند. - نصب ریل
بعد از اینکه پایه‌های آسانسور نصب شدند، نوبت به نصب ریل می‌رسد. شما قطار را دیده‌اید که بین خطوط ریلی حرکت می‌کند؟ آسانسور نیز به همین صورت است. بین خطوط ریلی حرکت می‌کند که در چاه آسانسور قرار دارند.
جنس ریل آسانسور از فولاد است و این ریل‌ها باید صاف صاف و بدون هیچ پیچ یا انحنایی باشند. اصلی‌ترین هدف از نصب ریل این است که حرکت کابین آسانسور بدون هیچ مشکلی باشد و به روانی صورت گیرد. به همین دلیل اگر ریل‌ها دچار اشکال شوند، حرکت کل آسانسور مختل می‌شود. همچنین برای کارکرد بهتر ریل‌ها باید در بازه‌های زمانی منظم روغن کاری شوند. - نصب درب طبقات
بعد از مرحله‌ی ریل آسانسور نوبت به درب طبقات می‌رسد. درب آسانسور به عنوان حفاظی مراقبتی عمل می‌کند که مانع از افتادن افراد یا وسایل در چاه آسانسور می‌شود. - کابین آسانسور
بعد از اینکه ریل آسانسور و درب طبقات در سر جای خود قرار گرفتند، کابین یا اتاقک آسانسور باید نصب شود. کابین یا اتاقک آسانسور همان چیزی است که ما مشاهده می‌کنیم و وارد آن می‌شویم. کابین آسانسور از اجزای مختلفی تشکیل شده است که شامل این موارد می‌شود: دیواره، سقف، یوک، کف و درب کابین.
کابین آسانسور با توجه با جنسی که پوشش داخلی آن دارد، به انواع کابین از جنس استیل، فرمیکا، شیشه و ام دی اف تقسیم می‌شود.
ظرفیت کابین نیز به نوع استفاده از آن بستگی دارد. اگر کابین برای جابه‌جایی افراد باشد، ظرفیت آن از 4 تا 12 نفر متغیر است. به طور میانگین ظرفیت آسانسورها 4 تا 8 نفر است.
- موتور آسانسور
پس از آن که کابین سرجای خود قرار گرفت، نوبت به نصب موتور آسانسور می‌رسد. همانطور که نمی‌توان انسان را بدون قلب تصور کرد، آسانسور را هم نمی‌توان بدون موتور آن تصور کرد. درواقع موتور آسانسور اصلی‌ترین و کلیدی‌ترین جزو تجهیزات آسانسور است که اگر خراب باشد یا کار نکند، باقی اجزا هم نمی‌توانند کار کنند.
موتور آسانسور انواع مختلفی دارد که عبارت است از:
- موتور آسانسور از نوع گیربکس دار
همان طور که از نام این نوع موتور پیدا است، آن چیزی که باعث ایجاد تفاوت بین این نوع موتور با سایر می‌شود، وجود گیربکس است. دراقع یک گیربکس به عنوان رابط، بین دو جز اصلی موتور و کابین تعبیه شده است. - موتور آسانسور از نوع گیرلس
این نوع موتور برعکس نوع قبلی دیگر با گیربکس کار نمی‌کند. موتور گیرلس نسبت به گیربکس دار مزایایی دارد که باعث می‌شود استفاده از آن‌ها در آسانسور، انتخاب بهتری باشد. این مزایا عبارت‌اند از: مصرف کمتر انرژی، ابعاد کوچکتر و کمتر بودن میزان لرزش و صدا. - موتور آسانسور از نوع هیدرولیکی
نوع آخر موتور هیدرولیکی است که با دو نوع دیگر تفاوت بیشتری دارد. موتورهای قبلی که معرفی شدند، برای آسانسورهای کششی کاربرد دارند اما برای آسانسورهای هیدرولیکی باید از موتور هیدرولیکی هم استفاده کرد. در این نوع موتور، حرکت با استفاده از فشار روغن در پمپ هیدرولیک اتفاق می‌افتد. - سیم کشی الکتریکی
آخرین مرحله سیم کشی الکتریکی اجزای آسانسور است. تا این جای کار تمامی اجزا به صورت مکانیکی نصب شده‌اند. حال نوبت به برقراری جریان الکتریکی است. یک تکنسین آسانسور این کار را انجام می‌دهد.
