بتن ریزی ساختمان چیست و چه اهمیتی دارد؟ هر ساختمانی که احداث میشود، بر زمینی بنا میشود که بار کل ساختمان را به آن منتقل می‌کند. بین ساختمان و زمین قسمتی وجود دارد که به آن فونداسیون می‌گویند. فونداسیون مسئولیت انتقال وزن ساختمان به زمین را برعهده دارد، به همین خاطر یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین نقش‌ها را در ساختمان ایفا می‌کند.
ساخت فونداسیون مراحل مختلفی دارد و در آن از مصالح مختلفی استفاده میشود که هر کدام به نوبه‌ی خود نقش به سزایی در تحکیم این قسمت از ساختمان اجرا می‌کنند. یکی از مهم‌ترین قسمت‌های آن که در این مقاله می‌خواهیم صفر تا صد آن را در یک ساختمان بررسی کنیم، بتن ریزی فونداسیون است. با مجله تالی تا انتهای این نوشتار همراه باشید.
بتن ریزی فونداسیون
قبل از پرداختن به بتن ریزی بهتر است توضیح کوتاهی راجع به فونداسیون دهیم. هر سازه‌ای که بنا میشود، روی یک فونداسیون یا پی ساخته میشود. این قسمت هم وزن کل ساختمان را تحمل می‌کند و هم باری که دریافت می‌کند را روی کل بستر توزیع می‌کند. این موضوع باعث میشود تا به یک قسمت فشار بیشتری وارد نشود.
هنگامی که صحبت از ساخت فونداسیون می شود، برخی تصویر ریختن سیمان در یک سری قالب به ذهنشان می‌آید. پی ریزی یا ساخت فونداسیون فراتر از ریختن سیمان است و مراحلی دارد که همه‌ی آن‌ها باید به صورت حرفه‌ای اجرا شوند تا در نهایت یک فونداسیون اصولی داشته باشیم.
مصالح و تجهیزات مورد نیاز در بتن ریزی فونداسیون
برای اجرای صحیح مراحل این بخش، باید از مصالح و تجهیزات با کیفیت و استاندارد استفاده کرد تا از مقاومت و پایداری فونداسیون اطمینان خاطر داشته باشیم. از مهم‌ترین تجهیزات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بتن: بتن از ترکیب آب، سیمان و شن و ماسه ساخته میشود. ویژگی بتن مگر نسبت به بتن معولی در این است که عیار سیمان به کار رفته کم است. این نوع بتن برای آماده سازی بستر برای آرماتوربندی مناسب است.
- آرماتور: میلگردهای فولادی که برای تقویت بتن در برابر نیروهای خمشی و برشی استفاده میشوند. آرماتورها باید با شکل و اندازه مطابق نقشه‌ها بریده، خم و بسته شوند.
- قالب: سازه‌های چوبی، فلزی یا آجری که برای هدایت و حفظ شکل بتن در طول گیرش استفاده میشوند. قالب‌ها باید با دقت و درزبندی مناسب نصب و پس از گیرش بتن برداشته شوند.
- ویبراتور: دستگاهی که برای متراکم کردن بتن و خارج کردن هوا از آن استفاده میشود. ویبراتور باعث میشود بتن به خوبی در میان آرماتورها و قالب‌ها پخش شده و دارای استحکام و چگالی بالاتری شود.
- ابزار و تجهیزات کمکی: شامل بیل، ماله، کمربند، کلاه، عینک، چکمه و غیره که برای انجام کارهای جزئی و ایمنی کارگران مورد نیاز هستند.
مراحل بتن ریزی فونداسیون
- کندن پی و گودبرداری
- بتن ریزی مگر
- آرماتوربندی
- قالب بندی
- اجرای بتن ریزی
- مقاوم سازی
مرحله یک: کندن پی و گودبرداری
اولین مرحله قبل از ایجاد فونداسیون، انجام عملیات خاکبرداری و در صورت نیاز گودبرداری است. ابتدا باید پی کنده شده و خاک یکدست شود تا زمین، مناسب احداث فونداسیون گردد.
مرحله دو: بتن ریزی مگر
هنگامی که عملیات خاکبرداری تمام میشود، نوبت به ایجاد فونداسیون یا پی ساختمان می‌رسد. در ساخت فونداسیون یا پی ریزی از بتنی کم حجم به نام بتن مگر (به انگلیسی: lean concrete) استفاده میشود. بتن مگر به نام‌های بتن رگلاژ یا بتن نظافت هم معروف است.
ابتدایی‌ترین ویژگی که بتن مگر دارد، نسبت سیمان به کار رفته در آن نسبت به انواع دیگر سیمان است. عیار سیمان در این نوع بتن برابر است با ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم سیمان در متر مکعب. به همین دلیل از مگر برای بتن ریزی کف قالب بندی فونداسیون استفاده میشود. این ویژگی بتن مگر، تفاوت اصلی بین این نوع از بتن با بتن‌های دیگر هم هست.
بتن مگر، سطحی یکنواخت در پی ساختمان ایجاد می‌کند و مانع تماس مستقیم پی ساختمان با خاک میشود. همچنین بتن ریزی این نوع از بتن باعث ایجاد یک سطح تراز میشود. علاوه بر این رطوبت خاک یا سایر مواد شیمیایی که در خاک وجود دارند مثل سولفات، باعث ضعیف شدن و از بین بردن استحکام پی میشوند. بتن مگر به عنوان عامل واسطه‌ای بین پی و زمین از این موضوع جلوگیری می‌کند. هنگامی که اجرای بتن مگر به درستی صورت گیرد، سطحی صاف و مناسب برای آرماتوربندی به وجود می‌آید.
مرحله سه: آرماتوربندی
بعد از این مرحله نوبت به آرماتور بندی می‌رسد. در این مرحله برای افزایش استحکام ساختمان، آرماتورهایی به صورت طولی و عرضی نصب میشوند. فاصله‌ای که بین آرماتورهای طولی باید وجود داشته باشد، فاصله‌ای بین ۱۰ – ۳۵ سانتی متر است.
مرحله چهار: قالب بندی
تا این جای کار، مرحله‌ی خاکبرداری و گودبرداری انجام شده، خاک یکدست شده و بتن‌ریزی مگر برای محافظت و محکم ساختن فونداسیون هم اجرا شده است، همچنین آرماتورها بسته شده‌اند. اکنون نوبت به آن می‌رسد تا فضا برای ریختن بتن پی آماده شود.
برای اینکار قالب‌هایی تعبیه میشوند. این قالب‌ها می‌توانند قبل از مرحله‌ی آرماتوربندی اجرا شوند یا بعد از آن. این موضوع به جنس قالبهای تعبیه شده برمی‌گردد. اگر جنس قالب‌ها از آجر و یا به صورت بلوک باشند باید قبل از اجرای بتن مگر و آرماتور بندی تعبیه شوند. اما اگر جنس آن‌ها از فلز یا چوب باشند، بعد از مرحله‌ی آرماتوربندی اجرا میشوند.
یکی از سوالاتی که برای خیلی از سازندگان در اینجا پیش می‌آید این است که بهتر است از قالب با چه جنسی استفاده شود؟ اگر از لحاظ آسانی اجرا بخواهیم به این سوال جواب دهیم، قالبهای فلزی مناسب‌ترین گزینه هستند.
مرحله پنج: اجرای بتن ریزی
پس از اینکه همه‌ی مراحل به صورت تخصصی اجرا شدند، نوبت به بتن ریزی اصلی می‌رسد. در این مرحله بتنی که قرار است شالوده‌‌ی اصلی پی باشد، با استفاده از دستگاه‌های مخصوص در قالب‌ها ریخته میشود. بهتر است که بتن ریزی از فاصله‌ی زیاد انجام شود.
بتن به صورت لایه لایه ریخته میشود. مناسبت‌ترین اندازه برای هر لایه ۳۰ سانتی متر است. ابتدا یک لایه‌ی سی سانتی ریخته شده و سپس بتن ریزی لایه‌ی بعدی روی آن انجام میشود.
در قسمت بتن مگر به عیار آن اشاره کردیم. عیار بتنی که در این مرحله ریخته میشود بهتر است ۳۵۰ کیلوگرم در متر مکعب باشد. یکی دیگر از نکاتی که در این مرحله باید به آن توجه کرد این است که درون قالب‌ها باید هیچ نخاله ساختمانی وجود نداشته باشد.
مرحله شش: مقاوم‌سازی
برای آنکه فونداسیون به درستی ساخته شود، بعد از بتن ریزی یک مرحله‌ی دیگر باید انجام شود به اسم مقاوم‌سازی. در این مرحله بتنی که در مرحله‌ی قبلی ریخته شده است، توسط میله یا شمشه متراکم میشود. متراکم شدن به معنای از بین بردن هوایی است که درون بتن محبوس شده است.
اگر عمق بتن ریخته شده بیشتر از ۱۵ سانتی متر باشد، این کار به وسیله یک میله انجام میشود اما اگر عمق بتن ریخته شده کمتر از ۱۵ سانتی متر باشد، این کار به وسیله شمشه انجام میشود. شمشه یکی از ابزارآلاتی است که در ساختمان سازی برای صاف و یکدست کردن و یا متراکم سازی بتن از آن استفاده میشود.
سخن آخر
برای اجرای بتن ریزی فونداسیون به شکلی بی نقص و حرفه‌ای باید نکاتی را رعایت کرد. به طور مثال اگر شما در فصل زمستان دارید ساخت و ساز انجام می‌دهید و به پی ریزی رسیده‌اید، باید با پلاستیک سطح بتن را بپوشایند تا در مجاورت با هوای سرد آسیب نبیند.
همچنین برای اجرای بتن‌ریزی چندین کارگر باید مراقب باشند و این کار را انجام دهند تا بتن به درستی ریخته شود. یکی دیگر از نکاتی که باید به آن دقت کرد این است که برای روان کردن بتن باید از روان‌کننده‌ها استفاده کرد نه آب. این اشتباهی است که ممکن است خیلی‌ها آن را انجام دهند.
