کاشی به قطعه سنگی مصنوعی گفته می‌شود که طول و عرض آن مختلف بوده و ضخامت آن چند میلی‌متر است، و یک روی آن دارای سطحی شیشه‌ای بوده و کاملاًّ صاف و صیقلی می‌باشد. کاشی، محصولاتی سفالین و سرامیکی است که در ساختمان کاربرد و اهمیت ویژه‌ای دارد مانند حمام‌ها، توالت‌ها، آشپزخانه‌ها و آب ریزگاه‌های عمومی و غیره.
درباره تاریخچه کاشی چه می‌دانید؟
تولید اولین کاشی‌ها به دوران باستان، از جمله مصری‌ها، بابلی‌ها و آشوری‌ها بر می‌گردد. اگر تا به حال به آثار باستانی مصر که قدمت آن ها ممکن است به بیش از 2600 سال نیز برسد دقت کرده باشید، در می‌یابید که در نمای آنها از کاشی‌های کوچک رنگارنگ بسیار زیادی استفاده شده‌است.
سال‌ها بعد، تقریبا اوایل قرن بیستم، با اختراع یک کوره تونلی شکل که حدود 1910 ربات جهت برنامه‌ریزی تولید کاشی به آن متصل بودند، برای اولین‌بار تولید انبوه کاشی به صورت صنعتی، انجام شد و از آن لحظه به بعد تولید انواع کاشی‌ها در کشورهای بزرگ اروپایی و ایالات متحده آغاز شد تا جایی که امروزه تولید کاشی در اکثر جوامع به صورت اتوماتیک صورت می‌گیرد.
واژه کاشی برای اولین بار در شهر کاشان انتخاب شد که از اوایل دوران اسلام به عنوان مرکز صنعت سفال سازی مشهور بود. استاد علی پنجه پور از مشهورترین استادان کاشی کاری ایران است.
مواد تشکیل دهنده کاشی
یک قطعه کاشی از دو قسمت تشکیل شده‌است:
- قطعه سفالی که قسمت اصلی و استخوان‌بندی کاشی را تشکیل می‌دهد.
- لعاب روی آن که ماده‌ای است شیشه‌ای و قسمت رویی آن را تشکیل می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین عوامل در صنعت کاشی‌سازی آن است که این دو ماده را طوری انتخاب کنند که ضریب انبساط آنها مساوی باشد.
کاربرد کاشی
کاشی برای تزئینات داخل و خارج ساختمان (بویژه در اماکن مذهبی) و همچنین برای بهداشت و عایق رطوبت به کار می‌رود. کاشی دارای ابعاد و اندازه‌های گوناگون می‌باشد به‌طوری‌که کاشی کف و دیواری را در ابعاد ۲×۲ و ۱×۲ تا ۵۰×۵۰، ۴۰/۸۰ و ۳۰*۹۰ سانتیمتر تولید می‌کنند که با رنگهای گوناگون می‌تواند یک نقاشی را در محل نصب نیز نشان دهد.
کیفیت کاشی باید به نحوی باشد که تغییرات ناگهانی درجه حرارت از ۱۰۰ تا ۲۰ درجه سانتیگراد را به خوبی تحمل کرده و هیچگونه آثار ترک در بدنه یا لعاب آن ظاهر نشود. کاشی دیواری را برای حفظ بهداشت و رطوبت در آشپزخانه، محیط‌های بهداشتی، حمام و دستشویی استفاده می‌کنند. کاشی کف را نیز به علت ضد سایش بودن و مقاومت حرارتی و الکتریکی بالا در آشپزخانه‌ها، حمام‌ها، آزمایشگاه‌ها، رختشویخانه‌ها و کارخانجات شیمیایی به کار می‌برند همچنین کاشی باید دارای ابعاد صاف و گوشه‌های تیز باشد.
مراحل تهیه کاشی
- انتخاب و آماده‌سازی مصالح: مصالح کاشی‌سازی خاک رسی است که ۲۰ تا ۲۵ درصد آن سلیس می‌باشد. نخست مواد اضافی و زائد و دانه‌های سنگ را از داخل آن جدا می‌کنند، بعد از شستشو و جدا کردن دانه‌های اضافی و یکنواخت نمودن خاک آن را هوا می‌دهند، بعد آن را آسیاب می‌کنند تا به گرد یکنواختی تبدیل گردد. هر قدر خاک رس تهیه شده مرغوب تر باشد در به عمل آوردن خاک آن دقت بیشتری می‌شود. بعد فوراً آن را با تسمه نقاله برای مراحل بعدی به سالن‌های دیگر منتقل می‌کنند.
- ساختن گل: منظور از ساختن گل مخلوط کردن مصالح تهیه شده با آب است تا بدینوسیله خاصیت پلاستیسیته در مخلوط ظاهر شده و امکان شکل‌دادن به آن میسر گردد. هنگام مخلوط شدن آب با خاک دقت می‌شود تا تمام ذرات خاک رس در مجاورت آب قرار گیرند. برای جلوگیری از تغییر حجم و پیچیدن قطعه در هنگام پختن مقداری سنگ چخماق آسیاب شده به آن اضافه می‌کنند. برای جلوگیری از ایجاد رنگ قهوه‌ای تند که ممکن است در اثر وجود اکسیدهای آهن در خاک رس بعد از پخته شدن باشد حدود نیم درصد اکسید کرم به آن اضافه می‌نمایند.
- قالب‌گیری: پس از تأیید گل بوسیله آزمایشگاه از لحاظ نوع مصالح و پراکندگی، گل را قالب‌گیری می‌کنند. برای تهیه کاشی مرغوب قالب‌گیری در خلأ انجام می‌گیرد. این عمل باعث توپر شدن و مقاومت بیشتر می‌شود. شکل‌دادن اغلب به وسیله فشار و پرس صورت می‌گیرد، صفحات پرس دارای ویژگی‌هایی هستند که مانع چسبیدن خاک به صفحات پرس می‌گردد. مقدار آب موجود در گل باید به حدی باشد که به گل آن مقدار پلاستیسیته را بدهد که گل به راحتی در قالب شکل گرفته و جسمی تو پر به دست بیاید، همچنین مقدار آب طوری باشد که پس از پرس کاری و خارج شدن قطعه از قالب در اثر وزن خود تغییر شکل ندهد.
- خشک کردن: اگر قطعه به خوبی خشک نشود یا به سرعت خشک شود ترک می‌خورد یا می‌پیچد یا تغییر حجم می‌دهد. اگر قطعه را پس از خروج از پرس کاری با حرارت خشک کنند یا در معرض هوای خشک و گرم قرار دهند، سطح خارجی آن به سرعت خشک می‌شود. برای خشک کردن قطعات مرغوب از تونل هوای گرم استفاده می‌نمایند. برای جلوگیری از ترک برداشتن و چروک شدن و پیچش سطحی هوای ابتدای تونل را کاملاً خارج می‌کنند. در وسط تونل حرارت به حداکثر لازم می‌رسد و در این مرحله کلیه آب فیزیکی قطعه متصاعد شده و قطعه کاملاً خشک می‌گردد. در تمام طول تونل رطوبت و حرارت داخل تونل اندازه‌گیری می‌شود.
- پختن کاشی: کاشی در دو نوبت پخته می‌شود، بار اول قطعه سفالی را پس از خشک شدن به کوره پخت می‌برند و اغلب از کوره‌های تونلی استفاده می‌شود. ابتدا حرارت را به تدریج تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد می‌رسانند تا آب فیزیکی قطعه متصاعد گردد و به تدریج حرارت کوره را بالا می‌برند و حدود ۲۵۰ درجه سانتیگراد کلیه رطوبت آن تبخیر می‌شود و در حرارت ۴۵۰ الی ۶۰۰ درجه آب شیمیایی آن تبخیر می‌گردد و در حرارت ۸۰۰ درجه تمام مواد آلی خاک رس از بین رفته و قطعه به مرحله شیشه ای شدن می‌رسد.
- لعابدادن روی کاشی: پس از اینکه اولین مرحله پخت به اتمام رسید و قبل از آنکه قطعه کاملاً پخته شده و به مرحله شیشه‌ای شدن برسد قطعه را از کوره خارج می نمایند و روی آن لعاب می‌پاشند. اگر کاشی گل دار باشد قبل از لعاب پاشیدن گل‌های مخصوص که از جنس لعاب بوده روی قطعه می‌چسبانند بعد روی آن لعاب می‌پاشند سپس قطعات لعاب کاری شده را روی واگن‌های مخصوص چیده و دوباره به کوره می‌برند و مرحله دوم پخت را انجام می‌دهند. لعاب روی سفال در اثر حرارت جاری شده و توی سوراخ‌های قطعه سفالی نفوذ کرده و با آن یکپارچه می‌شود. سپس کاشی‌ها درجه‌بندی می‌شوند و بعد از بسته‌بندی به بازار عرضه می‌شوند.
انواع سایز کاشی
ابتدا می خواهیم کاشی مربعی و کاشی مستطیلی را مقایسه کنیم. این سوال که کاشی مربعی بهتر است یا کاشی مستطیلی به فضایی که کاشی در آن نصب می شود بستگی دارد. کاشی مربعی باعث ایجاد یکنواختی در فضا می‌شود. کاشی مستطیلی فضا را بزرگتر از چیزی که هست نشان می دهد.
اگر کاشی های مستطیلی به صورت متقاطع گذاشته شوند برای راهروهای طویل و باریک مناسب هستند. زیرا آنها را پهن تر و کوتاه تر نشان می دهند. برای راهروهای کوتاه می توان کاشی های مستطیلی را به صورت طولی نصب کرد تا چشم را به خود همراه کنند و فضا را طویل تر جلوه بدهند.
- کاشی ریز و مینیاتوری
این محصول در بازار با نام های مختلفی همچون سرامیک مینیاتوری، سرامیک استخری، سرامیک ریز و کاشی بین کابینتی نیز شناخته می شود. از کاشی مینیاتوری به علت مقاومت سایشی بالا می توان در کف استخر استفاده کرد. - کاشی سایز 60*30
کاشی 60در 30 می تواند به تنهایی یا به همراه سایز کاشی 60*60، روی دیوار مورد استفاده قرار گیرد. - کاشی 90*30
کاشی 90*30 ساده و گلدار برای دیوار سرویس های بهداشتی و آشپزخانه مناسب است. کاشی سایز 90*30 طرح چوب برای کف مناسب است که جایگزین مناسبی برای پارکت هست. - کاشی سایز 60*60
کف ساخته شده از کاشی 60*60 به علت لبه های اصلاح شده این نوع کاشی، ظاهری یکپارچه و زیبا دارد. - کاشی سایز 120*60
کاشی 120*60، فضا را بزرگتر نشان داده و ظاهری کلاسیک به آن می دهد که هم برای کف هم برای دیوار می توان از آن استفاده کرد. در کل، هر چه ابعاد کاشی بزرگ تر باشد، فضا را بزرگ تر نشان می دهد. - کاشی سایز 80*80
کف ساخته شده کاشی 80*80 ، می تواند هر فضایی را مدرن کند. تمام کاشی های 80*80 دارای لبه های اصلاح شده هستند و می توان با اتصالات بسیار ریز آنها را به هم متصل کرد و سطحی یکپارچه و با ظرافت ایجاد کرد. - کاشی سایز 120*20
از کاشی 120*20 ، برای دیوار و کف استفاده می شود. کاشی های طرح دار و ساده برای دیوار و کاشی های طرح چوب برای کف مورد استفاده قرار می گیرند. - کاشی سایز 100*40
از کاشی 100*40 برای دیوار راهرو و راه پله استفاده می شود. - کاشی سایز 105*35
از کاشی 105*35 برای راهرو، راه پله، دیوار هال و سالن ها استفاده می شود. - کاشی سایز 50*50
از کاشی 50*50 در کف ساختمان استفاده می شود. - کاشی سایز 120*40
کاشی 120*40 برای راهرو، راه پله، دیوار هال و سالن ها مناسب است. - کاشی دکوراتیو یا کاشی بردر
کاشی سرامیک دکوراتیو، کاشی باریک نوار مانندی است که از آن به عنوان حاشیه کاشی کاری استفاده می‌شود. این کاشی نواری در انواع سایزها تولید می شود. طول این کاشی باریک از 20 تا 90 سانتی متر متغیر است که بیشتر به صورت 60 سانتی متری تولید می‌شود. پهنای کاشی حاشیه از 1 سانتی متر تا 10 و حتی 15 سانتی متر متفاوت هستند و با توجه به طرح زمینه کاشی اصلی انتخاب می‌شود. برش این نوارها به صورت فابریک است و به طور کل به صورت عددی فروخته می‌شود. - کاشی بزرگ اسلب
سرامیک اسلب یا سرامیک سایز بزرگ مساحت بیشتری را نسبت به سایر سرامیک‌ها و کاشی‌ها پوشش می‌دهد و این باعث یکپارچگی بیشتر در ظاهر فضا می شود. این یکپارچگی به معنی تعداد درز کمتر و در عین حال نظافت آسان تر است. بنابراین از کاشی اسلب برای دیوار و یکپارچگی دیوارها استفاده می کنند.
انواع کاشی
کاشی ها انواع مختلفی دارند که بر حسب کاربری فضای شما (مسکونی، تجاری، فروشگاهی، نمای ساختمانی و …) مورد استفاده قرار می‌گیرند. انواع کاشی ها عبارتند از:
- کاشی بدنه: جهت نصب در دیواربا لعابی براق و استقامت کمتر نسبت به کاشی کف. متنوع در سایز و طرح.
- کاشی کف: یا به اصلاح عامیانه در ایران که به آن سرامیک می‌گویند. مقاوم تر و مستحکم تر از لحاظ بدنه و لعاب نسبت به کاشی بدنه.
- کاشی سه بعدی: نسل جدیدی از کاشی که با استفاده از بروزترین تکنولوژی چاپ و بهره‌گیری از خطای چشم، زیبایی و جلوه‌ای خاص به صنعت کاشی و سرامیک داده‌است.
- کاشی پرسلانی: نسل سوم صنعت کاشی و سرامیک کاشی پرسلانی نامیده می‌شود؛ که در صفحه جداگانه توضیح داده شده‌است.
- کاشی سنگی
- کاشی موزاییکی
- کاشی سرامیکی
- کاشی پرسلان
- کاشی ویترای
- کاشی لعابی
- کاشی بهداشتی (ملزومات سرویس بهداشتی و حمام- مانند: روشویی، کاسه توالت، توالت فرنگی، وان و …)
- کاشی معدنی
- کاشی آکوستیک سقفی
- کاشی های پخت سوم ( اسلامی، مینیاتوری و … )
- کاشی شیشه ای
- کاشی تزئینی و آجرهای رنگی
- کاشی چاپ دیجیتال
- کاشی ضد اسید
مراحل نصب کاشی و سرامیک
برای نصب کاشی و سرامیک مراحلی باید رعایت شود تا نتیجه کار مطلوب و بی عیب و نقص باشد.
- مرحله اول برای نصب کاشی: آماده سازی سطح زیر کاشی و سرامیک
- مرحله دوم برای نصب کاشی: طرح ریزی
- مرحله سوم برای نصب کاشی: ملات ریزی
- مرحله چهارم برای نصب کاشی: بندکشی
- مرحله پنجم برای نصب کاشی: تمیز کردن دوغاب اضافی
- مرحله ششم برای نصب کاشی: تمیز‌کاری نهایی
نکات دیگر در نصب کاشی و سرامیک
- برای اینکه مقاومت سرامیک بیشتر باشد بعد از اینکه ملات گیری انجام شد بهتر است چند بار سرامیک را آب دهی کنیم تا ملات زیری محکم تر شود. همچنین تا چند روز بعد از نصب سرامیک بهتر است دمای محیط زیاد بالا یا پایین نشود و همچنین ضربه شدید به سرامیک وارد نشود.
- اگر در محیطی که دارید کاشی‌کاری کف را انجام می‌دهید نیاز به وجود شیب است حتما باید این شیب را در زیر کاری سرامیک انجام دهید. برای مثال اگر اتاق دارای مجرای فاضلاب است باید یک شیب کلی به سمت این مجرا وجود داشته باشد.
- هنگام خرید کاشی و سرامیک ۱۰ درصد بیشتر از نیاز خود، کاشی تهیه کنید که در صورت شکست کاشی مقداری در دسترس داشته باشید.
- در انتخاب کاشی و سرامیک بسیار دقت کنید. باید ابتدا خصوصیات مکانی که می‌خواهید کاشی کنید بدانید و بر اساس آن کاشی و سرامیک مناسب تهیه کنید.
- برای برش کاشی و سرامیک از شابلون و ابزار دقیق استفاده کنید تا کاشی دقیق برش بخورد.
- تمام این نکات و مراحل که در بالا ذکر شد برای نصب سرامیک و کاشی در کف است ولی همین مراحل را برای کاشی کردن دیوار نیز باید انجام دهید با این تفاوت که برای کاشی کردن دیوار حتما باید از عایق کاری استفاده شود و بعد از آن توری سیمی زیر ملات سرامیک و کاشی نصب شود.
- پس از مدتی که از کاشی کاری شما بگذرد احتمالا رنگ بندکشی و دوغاب کمی تیره خواهد شد بهتر است برای اینکه آنها را تمیز کنید از مایع سفید کنند و آب استفاده کنید. همچنین نوعی از تمیز‌کننده‌های آنتی باکتریال در بازار وجود دارد که مخصوص تمیز کردن کاشی و سرامیک و بندکشی آنهاست. همچنین از تمیز کننده طبیعی مانند سرکه هم می‌توانید استفاده کنید ولی دقت داشته باشید که بر روی بندکشی‌های رنگی و یا تیره از مایع سفید کننده استفاده نکنید. همچنین محلول جوهر نمک مناسب تمیز کردن سرامیک نیست و به مرور بندکشی و دوغاب بین کاشی و سرامیک را از بین می‌برد.
