مرگ یکی از اتفاقات غیرقابل پیشبینی و حتمی است که احتمال اتفاق افتادن آن برای همه وجود دارد. مرگ و روند آن را نمی‌توان کنترل کرد اما اتفاقاتی که بعد از مرگ شخص برای عزیزان او ممکن است رخ دهد را تا حدی – نه به طور کامل- می‌توان مدیریت کرد.
یکی از مسائلی که می‌توان برای آن تدابیری اندیشید، مدیریت اموال شخصی و تقسیم آن بین وراث است. خیلی از افراد قبل از مرگشان، تصمیم می‌گیرند با تنظیم وصیت‌نامه تکلیف اموال و دارایی‌های خود را مشخص کنند. در این نوشتار ما می‌خواهیم به طور اختصاصی راجع به انتقال ملک در وصیت‌نامه صحبت کنیم.
همراه ما باشید.
انتقال ملک در وصیت‌نامه
شاید برخی فکر کنند که فرایند انتقال ملک در طی وصیت‌نامه بسیار ساده است اما وقتی که با پیچ و خم‌های فرایند انحصار وراثت روبه‌رو می‌شوند به اشتباه خود پی می‌برند. ایرادی که در بیشتر مواقع به وصیت‌نامه‌ها وارد است، اعتبار آن را زیر سوال می‌برد. وصیت‌نامه‌ها انواع مختلفی دارند که با توجه به نوع آن، اعتبار آن‌ها نیز با هم تفاوت دارد.
انواع وصیت‌نامه از لحاظ اعتبار
در یک تقسیم‌بندی کلی وصیت‌نامه به دو دسته کلی شفاهی و کتبی تقسیم می‌شود. وصیت‌نامه شفاهی نسبت به نوع کتبی، اعتبار کمتری دارد و فقط در شرایط اضطراری که امکان نوشتن وصیت‌نامه وجود ندارد، برای مثال شرایط زلرله یا جنگ، افراد به صورت شفاهی وصیت خود را تنظیم می‌کنند.
وصیت‌نامه کتبی نیز به به انواع خودنوشت، رسمی و سری تقسیم می‌شوند.
انتقال املاک از طریق وصیت
هر فردی می‌تواند در وصیت‌نامه خود موارد متعددی را ذکر کند. این موارد می‌توانند شامل نکات و پندهای اخلاقی باشند یا تعیین تکلیف برای اموالی که متعلق به فرد است.
احتمالا خیلی از شما داستان‌های بسیاری راجع‌به اختلافاتی که بین اعضای یک خانواده پس از مرگ یکی از اعضا بر سر اموال باقی‌مانده پیش آمده، شنیده‌اید. با شنیدن این داستان‌ها، برخی به این فکر می‌افتند که برای پیشگیری از بروز اختلافات احتمالی قبل از مرگشان برای اموالشان تعیین تکلیف کنند.
اما این کار به همین سادگی‌ها نیست و شبهات و سوالات زیادی پیرامون این موضوع وجود دارد. اولین سوالی که پیش می‌آید این است که آیا فرد می‌تواند برای همه‌ی اموال خود وصیت‌نامه تنظیم کند؟ برای مثال ممکن است شخصی همه‌ی اموال خود را به یکی از فرزندانش ببخشد. آیا در این صورت دیگر فرزندان حق اعتراض دارند؟
در پاسخ به سوالات بالا باید گفت هر شخصی هم می‌تواند برای همه‌ی اموال خود تصمیم بگیرد هم نمی‌تواند. درواقع اگر بخواهد در زمان حیات خود اموال را به دیگری انتقال دهد می‌تواند برای تمامی اموال خود تصمیم بگیرد اما اگر بخواهد در وصیت‌نامه راجع‌به سرنوشت اموال خود تصمیم بگیرد و آن را به کسی ببخشد، صرفا برای یک سوم اموال دارای اختیار است. به طور کلی انتقال ملک به فرزندان به سه شکل انجام می‌گیرد:
- انتقال ملک در قالب عقد بیع
عقد بیع درواقع همان حالت مرسوم و شناخته‌شده‌ی انتقال ملک است. یعنی یک فرد در ازای پرداخت بهای ملک خود، سند آن را به نام دیگری انتقال می‌دهد. در این حالت والدین به عنوان فروشنده، ملک مورد نظر را به نام فرزند خود به‌عنوان خریدار انتقال می‌دهند. - انقال ملک در قالب عقد صلح
یکی دیگر از راه‌های مرسوم برای انتقال ملک به فرزندان، عقد صلح است. در این حالت والد تا زمانی که زنده است می‌تواند از منافع و مزایای ملک خود بهره‌مند شود. در عقد صلح فرزندان تا زمانی که والدین زنده هستند، قادر به فروش و یا انتقال مالکیت آن ملک نیستند.
- انتقال ملک در قالب وصیت
انتقال ملک در قالب وصیت تا حدی شبیه به عقد صلح است یعنی تا زمانی که والدین زنده هستند، فرزند صاحب آن ملک نخواهد شد. تفاوتی که انتقال در قالب وصیت با سایر موارد دارد که بالاتر هم ذکر شد این است که والدین برای بیشتر از یک سوم اموال خود نمی‌توانند تصمیم بگیرند. اگر برای مقداری بیشتر از یک سوم در وصیت‌نامه تعیین تکلیف کنند، وراث می‌توانند اعتراض کنند.
در صورتی که شخصی تکلیف یک سوم اموال خود را در قالب وصیت‌نامه مشخص کرد، پس از مرگ تمامی هزینه‌ها و مالیاتی که باید از اموال او کسر می‌شود و سپس خالص باقی‌مانده بین وراث تقسیم می‌شود.
- انتقال ملک در قالب هبه
یکی دیگر از حالاتی که در آن والدین می‌توانند اموال خود را به نام فرزندان در زمان حیات خویش انتقال دهند، عقد هبه است. هبه از لغت عربی “هب” به معنای بخشیدن می‌آید. در عقد هبه والدین بدون دریافت بهایی، اموال خود را به فرزندان می‌بخشند. در حالت کلی در عقد هبه دو طرف به نام هبه‌دهنده و هبه‌گیرنده وجود دارند.
در عقد هبه هر زمان هبه‌دهنده بخواهد می‌تواند مال بخشیده شده را از هبه‌گیرنده پس گیرد. البته فرزندان هبه‌دهنده از این قاعده مستثنی هستند.
آیا وراث می‌توانند وصیت‌نامه را رد کنند؟
اگر برای تنظیم وصیت‌نامه شرایط گفته شده در بالا رعایت شده باشد و همچنین برای بیش از یک سوم اموال هم تصمیم گرفته نشده باشد، وراث قادر به اعتراض یا رد وصیت‌نامه نیستند. و وصیت‌نامه بدون هیچ مشکلی می‌تواند اجرا شود.
